ZEMİN ARAŞTIRMA MERKEZİ BİNA GÜÇLENDİRME BİNA ETÜD SAYFASI kentesel dönüşüm projeleri statik analiz güçlendirme projesibina kontrol etüdü beton kesme karot alımı demir sayımı bina güçlendirme bimtaş ibb bina etüdü yapı etüdü güçlendir yapı tetkiki depreme dayanıklılık deprem epoksi doktor doktoru zemin etüdü nedir? Zemin etüt nasıl yapılır?

ONARIM VE GÜÇLENDİRME PROJE KRİTERLERİ (*)

Bina etüdlerinde mutlaka zemin durumu dikkate alınmalı, bina kolonlarından alınan numunelerin laboratuarda beton

dayanımları belirlenmeli, kolon kiriş lerde donatı sayısı-bağlantısı-korozyon durumu incelenmeli, binanın rölevesi

çıkarılmalıdır. Elde edilen verilere dayanarak uzman inşaat mühendisince statik analiz yapılmalıdır.

Güçlendirme gereken binalarda güçlendirme projesi hazırlanmadan güçlendirme yapılmamalıdır.

GİRİŞ

17 Ağustos 1999 tarihli Marmara Depremi sonrasında depremde hasar gören yapıların onarım ve güçlendirilmesi

gündeme gelmiştir. Deprem sonrasından bugüne kadar yurdumuzun çeşitli illerinde yapıların deprem dayanıklılığı

analizlerinin yapılması ve depreme karşı güçlendirilmesi çalışmaları devam etmektedir. Onarım ve güçlendirme

uygulaması kadar projelendirme de üzerinde hassasiyetle çalışılması gereken, ileri mühendislik bilgisi gerektiren bir

konudur.

İNCELEME SAFHASI

Geoteknik Etüd

Onarım ve güçlendirme projesi yapılacak olan bir yapıda öncelikle kapsamlı geoteknik etüdlerin yapılması

gerekmektedir. Geoteknik etüdlerde, projecinin tasarım ve hesaplarında kullanılmak üzere en az zemin sınıfı, zeminin

emniyetli taşıma gücü, zemin yataklanma katsayısı, zemin hakim titreşim periyodu parametreleri ve bu parametrelerin

bulunmasında kullanılan laboratuvar deney sonuçları bulunmalı ve bu etüdler konusunda uzman bir inşaat mühendisi

tarafından tetkik edilmelidir.

Röleve

Mevcut yapının varsa projeleri temin edilmeli, projeleri bulunmayan yapıların taşıyıcı sistem röleveleri ve mimari

röleveleri çıkarılmalıdır. Bu röleveler üzerinde yapının hasar gören taşıyıcı elemanlarının hasar durumları işlenmeli ve

proje üzerinde gösterilmelidir.

Malzeme Kalitesinin Tanımlanması:

Onarım ve güçlendirme projesi yapılacak olan yapının mutlaka mevcut malzeme kalitesinin tanımlanması

gerekmektedir.

Beton Kalitesi Tesbiti:

Beton kalitesinin tanımlanması; yapının mevcut beton kalitesinin doğru olarak tanımlanması, yapıdan karot numunesi

alınması ile mümkündür. Yapıdan karot numuneleri alımında ve test edilmesinde TS-10465’in bütün kaidelerine

uyulmalı, ayrıca karot alınırken taşıyıcı elemanlara hasar vermemek amacıyla kolonlardan moment sıfır noktasından,

perdelerde gövde bölgesinden, kirişlerde çekme bölgelerinden numune alınmalıdır. Karot numuneleri laboratuvar

ortamında serbest basınç deneyine tabi tutulduktan sonra projeci tarafından TS-10465’e göre değerlendirilerek

mevcut beton basınç dayanımı bulunmalı, deney sonuçları ve değerlendirme raporu proje ekinde verilmelidir.

Donatı Kalitesi ve Miktarının Tesbiti:

Onarım ve güçlendirme projesi yapılacak olan yapının mevcut betonarme projeleri bulunmuyorsa yapının düşey

taşıyıcı elemanlarının donatı adet ve çapları profometre ile tespit edilmeli veya düşey ve yatay taşıyıcı elemanların

belirli bölgelerinde paspayları kaldırılarak mevcut yapının donatı rölevesi çıkarılmalı ve mevcut röleve planlarına

işlenmelidir.

PROJELENDİRME SAFHASI

Mevcut Yapının Analizi

Mevcut yapı, doğruluğu kanıtlanmış statik veya statik-betonarme hesap programları ile 3 boyutlu olarak modellenmeli,

modellemede geoteknik etüd sonucunda bulunan zemin parametreleri ve mevcut beton kalitesi, elastisite modülü,

donatı kalitesi, donatı adet ve çapları tanımlanmalıdır. Projeci tarafından yürürlükteki A.B.Y.Y.H.Y-1998 ve ilgili Türk

Standartlarına göre yapılan statik hesaplar proje hesap raporlarında verilmelidir. Mevcut yapının statik hesap

raporlarında düşey taşıyıcı elemanların mevcut beton, donatı kalitesi, donatı adet ve çaplarına göre eksenel yük ve

eğilme momenti taşıma gücünün aşılma oranları tablolar halinde verilmelidir. Proje hesap raporlarında yapının mevcut

durumdaki varsa hasar sebepleri “İnceleme Safhası”nda yapılan çalışmalar ve mevcut yapının analizi sonucunda

belirtilmelidir. Bu çalışmanın sonucunda yapının mevcut haliyle korunması veya takviye edilmesi veya yıkılması

alternatifleri değerlendirilerek gerekçeleri ile birlikte hesap raporlarında belirtilmelidir.

Takviyeli Durum Hesapları

Mevcut yapının analiz edilmesi sonucunda takviye edilmesi gerektiği kanaatine varılan yapıda takviye metodunun

seçilmesi gerekmektedir. Burada yapının betonarme perdelerle takviye edilmesi durumu anlatılacaktır.

Yapıya konacak takviye perdeleri yapının mimari fonksiyonlarına en az müdahale içerecek şekilde düzenlenmelidir.

Betonarme takviye perdeleri TDY-98 Tablo 6.1’de tarif edilen A1 burulma düzensizliğini oluşturmayacak şekilde ve

planda simetriye dikkat edilerek yerleştirilmelidir.

Takviye projesi statik hesaplarında kullanılan bilgisayar programları mevcut yapıdaki beton ve donatı kalitesi ile

takviye elemanlarının beton ve donatı kalitelerinin ayrı olarak tanımlanabilmesine olanak vermeli; bu tanımlamanın

yapıldığı statik hesap raporlarında gösterilmelidir.

Yapıya konan takviye perdeleri yapı yüksekliği boyunca sürekli olmalıdır.

Statik hesaplarda TDY-98’de belirtilen düzensizliklerin oluşmamasına dikkat edilmeli ve 6.10.1.2’de belirtilen göreli kat

ötelenmeleri sınır değerlerin altında kalmalıdır.

Yapıya konulan takviye perdeleri T.D.Y 98 7.6.1.2’de verilen

åAg / åAp ³ 0.002

Vt / åAg £ 0.5 fctd

koşullarını sağlamalıdır.

Yapıya konan takviye perdelerinin yapıyı yeterli deprem güvenliğine ulaştırdığı kanaatine varıldığı takdirde aşağıda

belirtilen kontroller yapılmalıdır.

Her bir kolon için:

Nd,max< Nmax koşulu her kolonda sağlanmalıdır

Nd,max : tüm yük kombinasyonları altında elde edilen en yüksek tasarım eksenel yükü

Nmax : 0.5 fck Ac (Ac=kolon kesit alanı)

Md,x/y< Mr,x/y koşulu her kolonda sağlanmalıdır

Md,x/y :x/y yönünde yükleme kombinasyonundan elde edilen moment

Mr,x/y :x/y yönünde Nd,x/y eksenel yük seviyesindeki kapasite momenti

Vd,max< Vr,max koşulu her kolonda sağlanmalıdır

Vd,max : Tüm yük kombinasyonları içinde elde oluşan en büyük kesme kuvveti

Vr,max = 2 fck½ Ac

Bu koşulu takviyeli durumda sağlamayan kolonlar mantolanmalıdır.

Takviye perdelerinin her bir katta x/y yönü taban kesme kuvvelerinin %70’ini aldığı hesap raporlarında gösterilmelidir.

Her bir takviye perdesinde ankraj hesapları yapılmalı, kontroller tasarım kesme kuvvetinin tümünün ankraj çubukları

tarafından aktarıldığı kabulüne göre yapılmalıdır. Donatının kesme emniyet gerilmesi tv=0.5 fyd alınarak hesaplanabilir.

TAKVİYE PROJESİ ÇİZİMLERİ

Yapının güçlendirme projesine ilişkin çizimler, profesyonel mühendislik kuralları çerçevesinde yeterli ayrıntıda,

anlaşılabilir ve uygulanabilir biçimde hazırlanmalıdır. Güçlendirme ve onarım detayları her bir bina ve eleman bazında

ayrı ayrı düzenlenmeli tip detaylarla yetinilmemelidir.

SONUÇ

Onarım ve güçlendirme projesi yapılacak bir yapıda izlenmesi gereken hesap ve çizim metodlarına ait kriterler ana

hatlarıyla anlatılmıştır. Bu çalışma bir teknik not niteliği taşımaktadır. Yukarıda değinilen önerilere uyulması

durumunda tam anlamıyla sağlıklı bir onarım ve güçlendirme proje çalışmasınin yapılabileceği kanaatindeyim.

(*) İnşaat Mühendisleri Odası Kocaeli Şubesinin aralık 2003 tarihli bülteninde İnş. Müh. Recai Dabakoğlu'nun

makalesinden alınmıştır.