MİKROTREMÖR ÖLÇÜMLERİNDE TEMEL ESASLAR
Mikrotremör kısa süreli depremler veya patlatmalar hariç zeminde varolan her türlü titreşimlerin adıdır. Deprem sismolojisinde
olduğu gibi, arazide ölçülen bir gürültünün spektrumu gürültüye neden olan kaynağın özellikleriyle ölçünün alındığı arazinin yer
yapısı özelliklerinin toplamından oluşur. Yer etkisi (site effect) bir deprem anında sismik dalgaların genliklerinin büyümesine neden
olabileceğinden dolayı mühendislik sismolojisinde önemle ele alınmaktadır. Mikrotremör ölçümlerinin spektral analizleri
yapıldığında zeminin dönüşüm fonksiyonu elde edilir ve bu dönüşüm fonksiyonu yardımı ile zemin karakterize edilir. Zemin
dönüşüm fonksiyonu hesaplanırken iki değişik spektral oran tekniği kullanılmaktadır. Bunlardan birinde gürültü kaydı sert kaya
zeminde (referans zemin) ve incelenecek olan alüvyon olmak üzere iki ayrı noktada alınır ve spektral oran bu iki kayıt kullanılarak
yapılır (S/R spektrumu). Bu çalışmada diğer teknik olan Nakamura yöntemi uygulanmıştır. Nakamura yöntemi olarak bilinen bu
yöntemde, sadece bir noktada üç bileşen gürültü kaydı yapılır. Bu ölçüm tekniğinde spektral oran iki yatay ve bir düşey bileşen
kullanılarak hesaplanır. Bu tür hesaplanmış spektral oran H/V spektrumu olarakta adlandırılır. Nakamura tekniğinde gürültü
kaynağının etkilerinin önemli ölçüde giderildiği düşünülmektedir. Bu nedenle elde edilen transfer fonksiyonu sadece zeminin
karakteristiklerini yansıttığı düşünülür. Nakamura tekniği, zemin hakim periyodunu hesaplamak için Amerika’da ve Japonya’ da
başarılı olarak kullanılagelmektedir. S/R spektrumlarının aksine, Nakamura tekniği kullanıldığında zemin büyütmesi çok kaba
olarak bulunabilmektedir. Arazi uygulamaları açısından bakıldığında tek istasyon kullanılması nedeni ile Nakamura tekniği diğer
tekniğe göre daha ekonomiktir. H/V spektrumları zemin hakim peryotlarında maksimum vermektedir. Ancak genlikler daha çok
yapının poisson oranına bağlıdır ve çok sığ yapılardan aşırı şekilde etkilendiği için zemin büyütme hesaplamalarında kullanışlı bir
yöntem değildir.
Verilerin toplanması ve analizleri
Firmamızda Mikrotremör ölçümleri GEOSIG GBV-316 sayısal kayıtçı ve üç bileşen ivmeölçer kullanılarak gerçekleştirilmiştir.
Sismometre DC-100 Hz arasında ivme için yatay bir frekans-tepki fonksiyonuna sahiptir. Ölçüm yapılan herbir istasyonda
örnekleme 100 Hz (1/100 saniye örnekleme aralığı) olacak şekilde 2 dakika süreyle kayıt yapılmış ve bu ölçüm en az iki defa
tekrarlanmıştır. Çevre gürültülerinin en az olduğu zamanlarda ölçümlerin alınmasına özen gösterilmiştir. Sayısal veri (gsr
formatında) GEOSIG GBV-316 sisteminden RS32 bağlantı kablosu ile bir dizüstü bilgisayar sabit diskine GEOSIG (GEODAS
Data Acquisition System 1.14 ODV 1.0.30) yazılımı ile aktarıldı. Sabit diske kaydedilen veriden H/V spektrum hesabı ise
GEODAS Data Acquisition System 1.14 ODV 1.0.30 ve spektral oran hesaplanmasında averaged periodogram yöntemini kullanan
bir program yardımı ile yapılmıştır. H/V spektrumları 2 dakikalık kayıt paketlerinin değişik zaman dilimlerinden en az 5 defa
hesaplanarak oluşacak yanılgılar en aza indirgenmeye çalışılmıştır. Periyot okumaları bu H/V spektrumlarının en az değişen
kısımlarından okunarak belirlenmiştir.